Aan welke begrippen moeten we denken bij leefomgeving en beschermen en bevorderen van gezondheid? 
Gezondheid gaat zowel over het voorkomen van ziekte en het bieden van een veilige en aantrekkelijke woonomgeving als het bevorderen van een gezonde leefstijl.  

Om gezondheid te beschermen zijn goede luchtkwaliteit en waterkwaliteit, evenals het tegengaan van hittestress, wateroverlast, geur en geluidshinder van belang. Ook is het binnenklimaat in gebouwen belangrijk. Richt gebouwen en woningen bijvoorbeeld zo koel mogelijk in met duurzame voorzieningen (in plaats van energie slurpende airco’s).  Om de luchtkwaliteit te verbeteren kun je onder meer de overlast van houtrook verminderen, maar denk ook aan het aanwijzen van rookvrije zones op plekken waar veel kinderen komen zoals bij speeltuinen, sportverenigingen en scholen. 

Voor het bevorderen van gezondheid is het belangrijk dat de omgeving en/of het gebouw aantrekkelijk is ingericht, zodat mensen automatisch kiezen voor een gezonde levensstijl. Dit noem je ´nudging´: onbewust gedrag bewust beïnvloeden. Een paar voorbeelden: als je in een kantoor meteen een trap tegenkomt en naar de lift moet je op zoek, dan neem je sneller de trap. Bewegen kun je ook stimuleren door meer fietspaden in de buurt aan te leggen. Je stapt dan automatisch sneller op de fiets dan in de auto. Ook beweeg-, speel- en ontmoetingsplekken in de wijk en een groene omgeving dragen bij aan een goede (mentale) gezondheid. Gezonde voeding kun je ook stimuleren bij de inrichting van de omgeving. Door bijvoorbeeld watertappunten te plaatsen bij speelplekken en sportvelden en afspraken te maken met supermarkten, scholen en sportkantines over een gezond voedingsaanbod. Als een nieuw horecabedrijf zich wil vestigen, kun je dit ook reguleren door regels te stellen aan het  het voedingsaanbod en de locatie. Dus bijvoorbeeld geen frietkraam dichtbij een school toestaan. Als er geen ongezonde verleidingen in de buurt zijn, dan blijken mensen vaak automatisch voor het gezonde alternatief te gaan.

Je kunt gezond gedrag ook stimuleren door leuke elementen toe te voegen aan voorzieningen in de omgeving. De Efteling laat leuke inspirerende voorbeelden zien. Denk aan ‘papier hier’ als geluidje bij de afvalbak en een muziekje bij elke trede van de trap. Als de ondergrondse container of afvalbak schoon en netjes is ingericht en onderhouden (met bijvoorbeeld een klein tuintje eromheen) dan zullen mensen minder snel geneigd zijn om het afval ernaast te gooien. 

Kortom, als de fysieke leefomgeving gezond is en de gebouwen en voorzieningen er mooi en verzorgd uitzien, helpt dit mensen om zich er fijner, gelukkiger en dus gezonder te voelen. 

Hoe kijken jullie aan tegen de ontwerpomgevingsvisie als het gaat om de aandacht voor gezondheid? 
In de ontwerpomgevingsvisie van Heusden wordt voldoende en goed aandacht besteed aan gezondheid. Pluspunten zouden zijn als er ook aandacht is voor: aanwijzen van rookvrije zones bij speel- en sportplekken en aanbod van gezonde voeding. 

De GGD heeft met de Brabantse Omgevingsscan een instrument in handen dat gezondheidsdata verbindt aan de beleving van mensen. Hoe mensen hun gezondheid zelf ervaren is namelijk ook belangrijk. Deze scan kan nog naast de Omgevingsvisie gelegd worden.  

De GGD is actief betrokken bij gezonde scholen, wijkcentra en wijken. Bij de inrichting van nieuwbouwwijken denkt de GGD graag vanaf planvorming mee. Er spelen altijd meerdere belangen als je iets gaat bouwen. Gezondheid moet daarbij prioriteit hebben. 

In de ontwerpomgevingsvisie wordt gesproken over ‘positieve gezondheid’. Wat betekent dat? Uit Omgevingsvisie: “We streven ernaar dat iedereen zo gezond mogelijk kan opgroeien en leven. Positieve gezondheid is de basis voor ons handelen, want gezondheid is meer dan niet ziek zijn”.  
Met positieve gezondheid bedoelen we dat er gekeken wordt naar wat iemand met een ziekte of beperking wel kan in de breedste zin van het woord. Eigen regie is daarbij belangrijk. Denk hierbij  ook aan de mentale gezondheid: heb je voldoende sociale contacten, ben je niet eenzaam, heb je een doel in het leven, haal je voldoening uit de dag, voel je dat je erbij hoort en/of heb je geen financiële of andere zorgen? De huidige woningmarktsituatie, (energie)armoede en levensgebeurtenissen als een echtscheiding kunnen spanning en stress veroorzaken. Dat heeft een negatieve invloed op de gezondheid. 

Bij de inrichting van de omgeving kun je ook positieve gezondheid bevorderen. Zo is een persoon in een rolstoel geholpen met goed ingerichte voetpaden zonder drempels, en gaat het creëren van ontmoetingsplekken voor ouderen eenzaamheid tegen.  

Ben je ooit klaar met het werken aan een gezondere leefomgeving? 
Nee, omdat er altijd veranderende omstandigheden zullen zijn zoals klimaatverandering. Het is de kunst om hier telkens je leefomgeving op aan te passen.  

Waar is nog veel te winnen in termen van gezondheid bij wijken met gezondheidsverschillen? 
In het algemeen is het zo dat in wijken waar de sociale status laag is, mensen vaker ziek zijn en gemiddeld korter leven. Dat onderstreept ook het belang van een gezonde omgeving.  
Bij bestaande wijken zijn goede mogelijkheden om te ontmoeten en bewegen belangrijk. Evenals een leefomgeving die prettig en groen is ingericht met voldoende schaduwplekken. 

Bij het bevorderen van gezondheid, is naast een gezonde fysieke leefomgeving, ook de mate van burgerparticipatie belangrijk. Als mensen mogen meedenken over hoe hun leefomgeving eruit komt te zien of aangepast wordt op veranderende omstandigheden, dan kan dat ook positief bijdragen. Een prettige en gezonde fysieke leefomgeving maken we immers samen! 

“Mensen gezonde kansen bieden om alles uit hún leven te halen. Dat is de missie van de GGD Hart voor Brabant. “Want als mensen zich gezond voelen, helpt dit hen om actief te zijn, mee te doen in de samenleving en alles uit het leven te halen. Dat maakt gelukkiger en zelfredzamer. Dus letterlijk: Gezond doet leven! ”