Mijn naam is Wico Ankersmit. Naast mijn baan als directeur van de Vereniging Bouw- en Woningtoezicht Nederland geef ik als specialist Omgevingswet, Wet kwaliteitsborging bouw en Vergunningvrij bouwen veel trainingen. Zo ook in Heusden. De Omgevingswet biedt ook deze gemeente kansen. Mijn gouden tip bij het invoeren van deze nieuwe wet? Durf bang te zijn!

Wat moet er veranderen om het doel ‘een optimale fysieke leefomgeving’ te bereiken?
Laat inwoners zien dat hun leefomgeving niet stilstaat, maar continu verandert. Het rijk en lokale overheden hebben te veel juridisch dichtgetimmerd om de huidige situatie in stand te houden. In alle regels is veel rechtsbescherming gebouwd. Regels belemmeren nu ook het oplossen van de woningnood. Bestemmingsplannen zijn vaak beheerplannen die alleen de huidige leefomgeving vastleggen. Ze bieden dan nep-bescherming. Daarom moeten we nu zo vaak ingewikkelde procedures volgen, omdat in 60-70% van de gevallen een initiatief niet past in het bestemmingsplan. Mijn advies: maak een Omgevingsplan met ruimere spelregels, zodat je goede initiatieven in de fysieke leefomgeving makkelijker mogelijk kunt maken. Leg niet vast in een omgevingsplan wat er al is, maar leg juist vast wat er allemaal zou kunnen.

Toon lef
Het vereenvoudigen van regels en afschaffen van onnodige vergunningen is lastig. Je hebt er vooral lef voor nodig. Dat is de grootste uitdaging die de Omgevingswet ons biedt. Als je naar het lied ‘Ravijn’ van Veldhuis & Kemper luistert, hoor je een treffend refrein over lef hebben: “Want de allermooiste bloemen groeien vlak langs het ravijn, en om die te kunnen plukken moet je durven bang te zijn”.
En als je dan een keer nat gaat bij de rechtbank, is dat het bewijs dat je tot het uiterste bent gegaan voor de klant om zijn initiatief mee mogelijk te maken. In mijn trainingen zeg ik altijd: “wil je blijven banden plakken, of probeer je punaises van de weg af te halen”. Daarmee bedoel ik dat als je regels verruimt, er meer mogelijk is. En als je ze afschaft, je er ook niet op kunt ‘lekrijden’. De bruidsschat van het Rijk bij de Omgevingswet, biedt gemeenten de kans om rijksregels niet over te nemen maar af te schaffen. Deze kans zou je moeten pakken bij regels die je toch in je handhavingsbeleid zo laag als mogelijk prioriteert. Je zou bij de implementatie van de Omgevingswet niet ´beleidsneutraal´ over moeten willen gaan. Dan verandert er namelijk niets en hou je ingewikkelde procedures. De hele exercitie van de Omgevingswet is dan vooral duur geweest.

Denk doelgericht
Wat ook helpt: denk doelgericht in plaats van regelgericht. Zijn de regels bedoeld om een doelstelling uit de Omgevingsvisie mogelijk te maken? Regels moeten helpend zijn.

Handhaaf alleen nuttige regels
In de Omgevingswet ligt veel focus op wat er aan de voorkant georganiseerd wordt. Je kunt mooie regels bedenken, maar als je ze niet kunt handhaven, is de regel dan wel nuttig? Dan weet je zeker dat de regel niet wordt nageleefd. Het vraagt ook capaciteit om daarop te controleren. In deze essay geef ik een stevige boodschap richting de Rijksoverheid: ‘Toezicht en handhaving komt pas vaak aan het eind in beeld en krijgt veel te weinig aandacht’. Binnenkort zit ik bij het ministerie BZK aan tafel om hierover te praten.

Trek jong talent aan
Gelet op de huidige arbeidsmarkt, is het slim om jonge mensen te enthousiasmeren om voor een gemeente te werken. Zo ontdekken steeds meer jonge mensen hoe ze bij een gemeente op een creatieve manier kunnen werken aan een optimale leefomgeving én een mooie toekomst! Als echte MogelijkMaker!

Wico Ankersmit,
Directeur Vereniging Bouw- en Woningtoezicht Nederland en WaboAdvies Vaassen BV