Oleksandr: Een verhaal van moed en opoffering
Artikel door Frank Rikken
Прочитайте оповідання українською мовою
De oorlog begon voor Oleksandr op een vroege winterochtend in februari 2022. Hij was vastbesloten om een nieuw hoofdstuk in zijn leven te beginnen: een groter huis voor zijn gezin, waar hun hond Tsar alvast de bewaker van het terrein zou zijn. Oleksandr, een actieve en hardwerkende man, stond bekend om zijn vrolijke karakter en zijn toewijding aan zijn gezin en werk. Hij hield van zijn dagelijks ritme: 's ochtends wandelen met Tsar, werken aan renovatieprojecten, en de avond doorbrengen met zijn familie. Maar die ochtend werd zijn wereld abrupt opgeschrikt door een telefoontje dat alles veranderde.
"Mijn collega belde me en zei: 'Neem je familie mee en vertrek. Het wordt niet veilig.'" De onzekerheid sloeg toe. In alle haast stapte Oleksandr met zijn vrouw Tetiana, dochter Maria, zwager, grootmoeder, zus en haar twee kinderen in hun kleine auto. Het was krap, en elk hoekje werd gevuld met de weinige spullen die ze konden meenemen. "Het was een keuze tussen mensen en onze dieren", herinnert Oleksandr zich met pijn in zijn stem. Tsar en Snezhok, de trouwe hond en kat van het gezin, moesten achterblijven. Ondanks de wanhoop merkte Oleksandr hoe hij in een soort actiestand kwam, een automatische focus die hem zelfs nu nog verbaast. "Ik deed wat gedaan moest worden", zegt hij, "zonder echt na te denken over de gevolgen." De sfeer was beladen, de ernst van de situatie voelbaar voor iedereen.
De eerste dagen van chaos
De rit naar de brug over de Dnjepr, slechts acht kilometer van hun huis, voelde als een eeuwigheid. Ze wisten dat deze brug een strategisch doelwit zou kunnen zijn. "We hoorden overal bombardementen", zegt Oleksandr. "Elke knal leek dichterbij te komen." Ondanks de chaos probeerde Oleksandr kalm te blijven voor zijn familie. Ze bereikten het huis van zijn neef in Chernobayevka, een plek die al snel berucht zou worden door de vele gevechten. Daar schuilden ze twee weken, maar de dreiging bleef groot.
Elke nacht werd Oleksandr wakker van het geluid van vliegtuigen. "Het voelde alsof we gevangen zaten", zegt hij. Toch bleef een gedachte hem achtervolgen: Tsar en Snezhok waren nog steeds alleen in hun huis. Het knaagde aan hem. "Ik kon me niet voorstellen hoe bang ze moesten zijn", zegt hij zachtjes. "Het idee dat ze zonder voedsel of water zaten, liet me niet los."
Hij besloot terug te keren. De reis was gevaarlijk en gevuld met angstaanjagende beelden. "Ik zag lichamen op straat, brandende tankstations en verwoeste voertuigen," vertelt hij. "Het beeld van een dode soldaat zal me altijd bijblijven." Tijdens zijn rit legde hij enkele van deze verschrikkingen vast met zijn telefoon. "Ik wilde bewijs hebben van wat ik zag", legt hij uit. "Soms kijk ik terug naar die beelden. Het helpt me herinneren hoe angstig die tijd was, maar het plaatst mijn leven nu ook in perspectief."
Toen Oleksandr hun huis bereikte, was het stil. Te stil. "De stilte was ondraaglijk", zegt hij. Hoewel hij Tsar en Snezhok niet kon vinden, liet hij wat voedsel achter in de hoop dat ze zouden overleven. "Het was het enige wat ik kon doen."
Een risicovol leven onder bezetting
Met Oleshky in Russische handen werd het leven van Oleksandr nog gevaarlijker. Hij besloot informatie te verzamelen voor het Oekraïense leger. "Ik werkte undercover als tankstationmedewerker", legt hij uit. "Ik gaf coördinaten door van Russische posities." Deze acties brachten grote risico's met zich mee. "Ik reisde zonder telefoon, alleen met mijn papieren en paspoort," zegt hij. "Elke controlepost was een kans op ontdekking."
De situatie escaleerde op een manier die Oleksandr nooit had kunnen voorzien. Als informant voor het Oekraïense leger verzamelde hij in het geheim cruciale informatie. Maar deze inspanningen kwamen in gevaar toen een hooggeplaatst persoon de activiteiten van de hele groep onthulde. "Ik kan de naam niet noemen", zegt hij, "maar het verraad kwam als een donderslag bij heldere hemel."
Op de dag van de tragedie zat Oleksandr in zijn auto, onderweg om naar een bijeenkomst te gaan. Plotseling kwam er een telefoontje: de auto van zijn collega had pech en wilde niet starten. Oleksandr aarzelde geen moment en besloot hem op te halen. "Het voelde alsof het lot ingreep", herinnert hij zich. Toen ze dichter bij de afgesproken plek kwamen, zagen ze de chaos: Russische soldaten, schoten die door de lucht klonken, en lichamen op de grond. De angst greep me bij de keel. Mijn handen trilden, en ik wilde vol gas wegrijden. Mijn collega maande me tot rust en drong erop aan langzaam en beheerst te rijden, zodat we niet zouden opvallen.”
Hij manoeuvreerde de auto behoedzaam verder, met het constant knagende besef dat een verkeerde beweging het einde kon betekenen. "Ik hoorde schreeuwen en geweervuur", vertelt hij. "Elke seconde voelde als een eeuwigheid." Dankzij de autopech en het noodgedwongen oponthoud ontsnapte Oleksandr en zijn collega net op tijd aan een tragedie die hem waarschijnlijk het leven had gekost.
Vlucht naar vrijheid
Het verraad maakte Oleksandr's werk als informant onmogelijk en zijn leven onzeker. De angst voor ontdekking werd ondraaglijk. "De angst voor collaborateurs was overal", legt Oleksandr uit. "Je wist nooit wie je kon vertrouwen." Elke ontmoeting, zelfs met oude bekenden, voelde als een risico. Op 4 juni 2022 begon hij zijn reis naar veiligheid. Via Moldavië, Roemenië, Slowakije en Polen bereikte hij Nederland. "Elke stap verder van Oekraïne voelde als een stap dichter bij vrijheid", herinnert hij zich. Hij kwam aan in Heusden, waar hij en zijn familie eindelijk konden uitrusten..
Herstel en hoop
In Nederland begon het moeilijke proces van herstel. Oleksandr worstelde met depressie en een taalbarrière. "De eerste maanden waren het zwaarst", zegt hij. "Maar ik begon Engels en Nederlands te leren, en met de steun van mijn familie en hulpverleners kwam ik langzaam weer op de been."
Zijn dochter Maria, nu zes jaar oud, worstelt nog steeds met de trauma’s. "Ze schrikt bij het geluid van vliegtuigen", zegt Oleksandr. "Maar ze is sterk, net als haar moeder."
Een nieuwe toekomst
Oleksandr droomt nu van een klein huis, een hond die hij natuurlijk Tsar zal noemen en een veilige toekomst voor zijn gezin. "Mijn leven is compleet veranderd", zegt hij. "Ik waardeer nu de kleine dingen: familie, rust en de glimlach van mensen om me heen."
Met zijn verhaal hoopt Oleksandr anderen te inspireren. "We leven allemaal in één wereld", zegt hij. "Vrijheid is het kostbaarste wat er is, en het is onze verantwoordelijkheid om die te beschermen." Natuurlijk hoop ik dat de vrijheid voor Oekraïne ook zal terugkeren. Ooit.
Oleksandrs verhaal is er een van ongelooflijke moed en veerkracht. Oleksandr deelt een krachtige boodschap: "Wat ik hoop dat mensen begrijpen, is dat wij, Oekraïense vluchtelingen, niet alleen slachtoffers zijn, maar mensen die vechten voor een nieuw leven. We hebben zoveel achtergelaten, maar we willen bijdragen aan de samenleving waarin we nu leven. Vrijheid is niet vanzelfsprekend. Ik hoop dat de mensen hier in Nederland, die al 80 jaar in vrijheid leven, zich realiseren hoe waardevol dat is."